مشارکتهای مردمی و آموزش وپرورش

موضوع مشارکت و چگونگی تحقق آن ریشه در تاریخ دیرینه ملتها دارد و جوانبی از آموزش وپرورش بسیاری از کشورها از جمله آموزش وپرورش کشورما بر اساس مشارکتهای مردمی استوار بوده است . نظام آموزش و پرورش کشور ما بازوی توانمند فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی است . و توسعه کشور در گرو تعلیم وتربیت است و تحقق هدفهای آموزش وپرورش تعالی فرهنگ وتعلیم وتربیت و تامین نیروهای انسانی مورد نیاز برنامه های توسعه و بسیج ومشارکتهای عملی و همه جانبه آحاد مردم و دست اند رکارا ن وصاحب نظران را می طلبد .

مشارکتهای مردمی و آموزش وپرورش                    

مقدمه

موضوع مشارکت و چگونگی تحقق آن ریشه در تاریخ دیرینه ملتها دارد و جوانبی از آموزش وپرورش بسیاری از کشورها از جمله آموزش وپرورش کشورما بر اساس مشارکتهای مردمی استوار بوده است . نظام آموزش و پرورش کشور ما بازوی توانمند فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی است . و توسعه کشور در گرو تعلیم وتربیت است و تحقق هدفهای آموزش وپرورش تعالی فرهنگ وتعلیم وتربیت و تامین نیروهای انسانی مورد نیاز برنامه های توسعه و بسیج ومشارکتهای عملی و همه جانبه آحاد مردم و دست اند رکارا ن وصاحب نظران را می طلبد . با توجه به رشد جمعیت در دو دهه گذشته، کم تر کسی از ضرورت نقش مردمی و مشارکت مردمی - که می تواند مشکل گشای آموزش و پرورش ما باشد - صحبت به میان می آورد. نقشی که وظیفه تمامی آحاد جامعه است و اگر ما به آموزش و پرورش بالنده و سرافراز می اندیشیم، نمی توانیم به سادگی از این مهم بگذریم.

امروزه مشارکت در امر آموزش و پرورش وظیفه کل جامعه است، زیرا نظام های آموزشی در جهان با وظیفه بسیار بزرگ و مهم آموزش بهتر و بیش تر مواجه شده اند. در این کشاکش، آموزش در وادی تنهایی دست و پا می زند و فاقد ابزار کافی است. این در حالی است که توسعه همه جانبه هر کشوری مرهون توسعه منابع انسانی آن کشور است.

چگونه می توان به آموزش و پرورش مطلوب دست یافت؟

شاید بتوان گفت که هنوز هم یکی از بهترین پاسخ ها به این سوال اساسی، جوابی است که کمیسیون بین المللی توسعه آموزش و پرورش یونسکو داده است. یعنی آن که هرگاه آموختن از نظر طول دوره و از منظر تنوع مطالب کار یک عمر باشد و همچنین از نظر منابع آموزشی، اجتماعی و اقتصادی محصول تمامی جامعه می شود، در آن صورت باید از تجدیدنظر متعارف در نظام های آموزشی نیز پا را فراتر نهاده و به ترسیم یک (آرمان شهر) پرداخت، زیرا این حجم و ابعاد واقعی نبرد آموزشی فرد است. در این رهگذر باید اشاره کرد که آموزش و پرورش وظیفه کل جامعه است، در حالی که ساختار کنونی آموزش و پرورش ایران و (دولتی اندیشیدن) در این زمینه، احتمال نزدیک شدن نظام آموزشی را به یک نظام مطلوب بسیار ضعیف ساخته است. با نگاه دولتی به آموزش و پرورش و با اهداف از پیش تعیین شده و با برنامه ریزی های خطی از بالا به پایین و متکی بر بودجه دولتی و شرح وظایف سازمانی، دعوت از مردم به شکل یک پدیده صوری و نمایشی در آمده و در حقیقت حضور مردم را به گریز از صحنه بدل می گرداند.

تعریف لغوی مشارکت

مشارکت کلمه است عربی و از باب مفاعله و معادل فارسی آن انبازی و همیاری . همراهی . شریک شدن . همدست شدن در کارو همفکری کردن است به عبارت دیگر مشارکت از نظر لغوی به معنی شریک کردن متقابل در امری است

تعریفهای علمی واصطلاحی مشارکت

- مشارکت عبارت از ایجاد نوعی احساس همبستگی و تعلق و تلاش جمعی میان افراد یک جامعه به منظور نیل به یک نظام عادلانه اجتماعی

-  مشارکت عبارت است از فرایند نیاز سنجی تصمیم گیری . برنامه ریزی . اجرا . باز نگری . ارزشیابی .

بهره مندی مشترک افراد

- مشارکت عبارت است از متشکل ساختن گروههای محروم از مزایای اجتماعی به منظور تامین برخی نیازهای ضروری آنها از طریق خود یاری .

- مشارکت عبارت است از هر کنش متقابل اجتماعی که در آن افراد و یا گروهها . کار و فعالیت خود را به صورتی کم وبیش سازمان یافته  و با کمک متقابل به هم می

آمیزند تا هدفی مشترک تحقق پذیرد .

-  مشارکت عبارت است از رفتاری مشترک که هدفی را دنبال می کند و در نهایت پاداش و جزایی مشترک دارد .

مفهوم مشارکت :

نظر به اینکه بنیاد و سرچشمه بوجود آمدن فرهنگها و تمدنها . مشارکت مردم در امور مختلف بوده است این واژه به دلیل گستردگی معنی و ویژگی خاص آن در تاریخ زندگی اجتماعی انسانها به صورت و مفهوم های گوناگون بکار رفته و در زبا ن فارسی واژگانی چون معاضدت - تعاون - همکاری – همیاری -  تشریک مساعی - یادگیری- کمک متقابل- کنش متقابل- همنوایی- مبادله افکار- بسیج مردم- سهیم شدن-  مردم سالاری-

مسئولیت پذیری- واگذاری امور- خود گرایی- تقسیم کار- تعامل- تلاش مشترک- همفکری- معاونت- پشتیبانی- یاوری- اعانت- مددخواهی- دستگیری- خود یاری وخود اتکایی برای این مفهوم به کار رفته است .

این واژگان نشانگر این واقعیت است که همکاری و همفکری و تعاون بنیاد زندگی اجتماعی انسانهاست و زندگی جمعی جز از راه مشارکت و یادگیری امکان پذیر نیست

مبانی نظری مشارکت

افلاطون در کتاب جمهوری . جامعه آرمان را جامعه ای دانسته است که افراد آن

همانند اعضای یک تن چنان با هم ارتباط داشته باشند که رنج و درد یک عضو سبب

رنج و درد دیگر اعضای جامعه باشد او منشاء مشارکتها را رفع هر نوع تعلق ها و

مالکیت و رسیدن به هدف مشترک در جامعه ای مبتنی بر حکومت اندیشه گران و

یا فیلسوفان می داند . فلاسفه اسلامی نیز مشارکت در زندگی اجتماعی رو

خانوادگی را جزو ذات انسانها و تعاون را از جمله ضرورتهای زندگی دانسته اند  (

امام محمد غزالی )

ابن خلدون همدستی و تعاون را عامل اصلی در فراهم ساختن معاش دانسته و

تاکید کرده اند که زندگی اجتماعی به تنهایی امکان پذیر نیست و در پرتو همکاری

و تعاون گروهی است که زندگی اجتماعی جریان پیدا می کند

مفاهیم مشارکت - تعاون – همیاری و مشورت در تاریخ ادبیات کشورمان نیز از جایگاه

ویژه ای بر خوردار بوده است

به قول سعدی علیه الرحمه   :

.

بنی آدم اعضای یکدیگرند                که در آفرینش زیک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار           دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی            نشاید که نامت نهند آدمی

و به قول ملای رومی که می فرماید  :

مشورت کن با گروه صالحان                      بر پیمبر امر شاورهم بخوان

امرهم شوری بر این بود                            کز تشاور سهو اکثر کمتر شود

مشارکت یک بعدی  یا چند بعدی

در مشارکت تک بعدی مشارکت کننده به یک جنبه امور توجه درد و صرفا در آن زمینه

مشارکت می کند .مثل دادن پول به مدارس یا ساختن ساختمان و اهداء آن به آموزش و پرورش

در مشارکت چند بعدی  مشارکت کنندگان از چند جنبه به ویژه در برنامه ریزی و تصمیم

گیری و اجرا وارزشیابی مشارکت فعالیت می کنند . از ویژگی مشارکت چند بعدی می

توان به این خصوصیات اشاره کرد :

-        

-         دو سویه است نه یک سویه

-        

-         داوطلبانه است نه اجباری

-        

-         آگاهانه است نه غریزی

مبتنی بر اعتقاد وارزشهاست

-        

-         بر اساس علائق  و نیازهاست

-        

-         اعتماد متقابل است

-        

-         مانند کارکرد ارگانیسم نیازمند فعالیت تمام عناصر یک نظام است

-        

-         مبتنی بر هدف مشترک است

-        

-         آزادی عمل و دفاع از نظرات است

-        

-         مخصوص یک قشر یا گروه نیست

سرانجام اینکه مشارکت کنندگان حق شرکت در تصمیم  گیریها را دارند

نتایج مثبت  مشارکت  افراد در آموزش و پرورش :

-افزایش بهره وری در کار

-یگانگی میان ملت

-کاهش سر خوردگی ها

-کم شدن مقاومتها و ایستادگی

-افزایش اتحاد مردم و دولت

-تحقق مردم سالاری و بالندگی انسانها

-انسانها مفعول جهان دیگران نمی شوند بلکه فاعل جهان خود می گردند

-حاشیه نشینی که نوعی استعمار زدگی است از میان می رود

-ترس و وحشت ناشی از تنهایی از روان انسانها رخت می بندد

-خلا قیتها شکوفا می شوند

و سرانجام  توسعه همه جانبه تحقق می یابد .

کلام آخر

اگر قدر مشارکت افراد را بدانیم هر چند مشارکت آنان  یک ایده وفکر برای نیل به اهداف نظام مقدس اسلامی باشد آنوقت باید انتظار داشت جامعه به یک توسعه همه جانبه برسد .

چگونگی جذب مشارکتهای مردمی

1 – ایجاد اعتماد به صورت عملی ( مردم دوست دارند و حق دارندبدانند مشارکتی را که انجام داده اند چگونه مصرف شده است . )

2- احترام به افراد به خاطر انگیزه مشارکت نه مقدار مشارکت

3- مشارکت دادن افراد در تصمیم گیریها

4- دادن مسئولیت به مردم

منابع

آموزش و پرورش مبانی و نظریه ها      نوشته علی ذکاوتی قراگزلو

گامی به جلو برای مشارکت در آموزش و پرورش    نوشته مهدی شیخی

آموزش و پرورش تطبیقی       نوشته داود غفاری